Hooray for Histoire! We celebrate 50 years of Histoire de Melody Nelson with an extensive playlist with preludes, inspirators, inspired artists, covers, samples and soundalikes.
Enjoy!
Het beste album van Serge Gainsbourg & Jean-Claude Vannier is op 24 maart 2021 precies 50 jaar oud. Indertijd niet op waarde geschat, maar inmiddels uitgegroeid tot een toetssteen die nog immer inspireert, geciteerd en gevierd wordt.
Hij had twee jaar eerder een gigantische wereldhit gescoord met ‘Je t’aime… moi non plus’, en met het serieuze geld dat Serge Gainsbourg daarmee had verdient was het tijd om eens een serieus goed album op te nemen. ‘Histoire de Melody Nelson’ moest het gaan heten, losjes gebaseerd op de roman ‘Lolita’ van Nabokov. Losjes, omdat Gainsbourg niet de toestemming kreeg om een officiële muzikale ode te maken, en hij inmiddels zijn eigen muze had gevonden: Jane Birkin. De muzikale invulling van dit coonceptalbum (songcyclus rond 1 thema) liet Gainsbourg vooral over aan zijn jonge arrangeur, Jean-Claude Vannier, met wie hij eerder al filmmuziek had gemaakt.
‘We wanted it to be romantic in spirit, expansive, dramatic – in the drama sense -exaggerating the theatrical aspect, using opposite sound effects (…) I think what saved us was that we weren’t really inspired by anything else’, zegt Vannier in het Britse muziektijdschrift Shindig!, over de muzikale invulling van ‘Histoire’.
In de praktijk betekende dat een rocktrio (bas, drums, gitaar) dat later steun kreeg van een 30-koppig strijkorkest en een 70 man sterk koor. Plus, de onderkoelde spraakzang van Serge, en de sensuele toevoegingen van ‘Melody’, oftewel Jane Birkin.
De muziek was helemaal uitgeschreven, maar de bassist (Dave Richmond), gitarist (Alan Parker) en drummer (Barry Morgan, waarschijnlijk, er is geen bewijs meer voor en Morgan leeft niet meer) werden door Vannier aangemoedigd om binnen de kaders zelf aan de invulling te werken. Het resultaat is bij momenten jazzy, dan weer funky en als de fuzz flink op de gitaar van Parker zit, ook psychedelisch. Het basgeluid van Richmond, dat klinkt alsof hij een contrabas wil nadoen op zijn elektrische gitaar, heeft een hoofdrol op de plaat. Het zal later vaak gesampeld en nagemaakt worden. De strijkers, die klinken als wolken die ineens door het beeld schuiven, en het dramatische koor hebben ook zo hun sporen nagelaten.
Overigens, in 1971 was dit album een flop, pas na de dood van Gainsbourg in 1991 groeide de reputatie, zeker toen triphop- en hiphop-artiesten er opzichtig van gingen lenen. Dat snap je gelijk als je plaat hoort. De meeste nummers hebben een meeknikritme, de bas is superfunky en de strijkers en het koor geven de nummers een mysterieuze, donkere, dreigende sfeer. Precies wat bij de triphop van Portishead en Massive Attack hoort.
Het tekstuele thema, de gedoeme relatie tussen een oude man en een tienermeisje, laten we hier even buiten beschouwing. Niet omdat het te risqué is, maar omdat in deze playlist de focus ligt op de invloed van het geluid van de plaat op anderen. Verder heb ik voorlopers, tijdgenoten, covers en samples gezocht (en gevonden).
Vannier zei dan wel dat hij en Serge niet door iets of iemand geïnspireerd waren, er zijn wel lijnen te trekken naar voorgangers, preludes.
‘Histoire de Melody Nelson’ is, als gezegd, een conceptalbum, een songcyclus rond één thema. Frank Sinatra was in 1955 de eerste die een conceptplaat maakte, ‘In the Wee Small Hours of the Morning.’ Liedjes over nachten waarin het weer’s niet had meegezeten in de liefde. Het was een van de favoriete albums van Gainsbourg, en de strijkersarrangementen van Nelson Riddle hebben raakvlakken met die op ‘Histoire’. In dezelfde periode verschenen meer conceptalbums, onder meer van Pretty Things (‘S.F. Sorrow’) en The Who (‘Tommy’).
Opvallend zijn de drie albums die componist, producer en arrangeur (zeg maar; de Amerikaanse tegenhanger van Vannier) David Axelrod aan het eind van de jaren zestig maakte. ‘Songs of Innocence’, ‘Songs of Experience’ en ‘Earth Rot’ zijn instrumentale platen vol dikke rockgrooves en strijkers. Vannier zegt ze pas veel later gehoord te hebben, sfeertechnisch schurkt met name ‘Songs of Innocence’ dicht tegen ‘HdMN’ aan.
De muzikanten, Dave Richmond, Alan Parker en waarschijnlijk dus Barry Morgan (plus Jean-Luc Ponty op viool in ‘En Melody’, vandaar dat hij ook in playlist staat), waren ervaren studiomuzikanten die vrijwel dagelijks andermans platen volspeelden. Parker is bijvoorbeeld de gitarist op ‘Rebel, Rebel’ van Bowie. En die bas van Richmond hoor je ook in ’69 Année erotique’ van Gainsbourg. En in ‘The Old Man’s Back Again’ van Scott Walker, dat vanwege strijkers en koor ook als familie van ‘HdMN’ klinkt.
Bijzonder is ‘Jaune’, een geweldig album dat de Canadees Ferland in 1970 maakte, een goed jaar voor ‘HdMN’. Kinderkoor, grooverock en strijkers (plus teksten over de dood), is hier sprake van Sheldrake’s ‘morphogenetische veld’, waarbij ideeën in de lucht hangen? Charlotte Gainsbourg zou dit nummer later opnemen op haar album ‘IRM’. En wat te denken van de combinatie strijkers, donkere gruiszanger en zoete blondine, in een lied vol seksuele innuendo? Inderdaad, ‘Some Velvet Morning (1966) van Lee Hazlewood en Nancy Sinatra is zeker familie. Niet op Spotify helaas, is deze voorloper, met opnieuw Parker en Morgan op bas en drums, uit 1969, een blauwdruk van ‘En Melody’.
Als gezegd, Vannier en Gainsbourg schreven voorafgaand aan ‘HdMN’ een aantal soundtracks, of beter: Gainsbourg had wat ideetjes en Vannier deed het merendeel van het muzikale werk. Hoor hoe hier stevige, dansbare grooves met symfonische muziek samenkomen, en hoe dik die breakbeat in ‘La Horse’ is. Het duo schreef ook muziek voor een Martini-reclame, die ze hergebruikten voor ‘Valse de Melody.
Over soundtracks gesproken; Riz Ortolani’s muziek voor de schandaaldocumentaire ‘Mondo Cane’ (‘fake news’ zouden we nu zeggen, de ‘documentaire’ beelden van afwijkend menselijk gedrag waren behoorlijk gemanipuleerd) heeft met koor en strijkers hoorbaar bijgedragen aan ‘Cargo Culte’ van Vannier/Gainsbourg. Ook inhoudelijk trouwens, op ‘HdMN’ verongelukt Melody doordat haar vrachtvliegtuig naar beneden wordt gehaald door een vliegtuigaanbiddende sekte op Nieuw-Guinea. Surrealistisch, net wat u zegt. De ‘cargo cult’ bestond en bestaat echt, ze haalden echter nooit zelf een vliegtuig naar beneden. Meer hier.
Enfin, dan verder met drie nummers van HdMN. Het hele album duurt nog geen half uurtje trouwens.
Er werden meer interessante, licht-psychedelische platen met orkesten en koren gemaakt in Frankrijk. Niet op Spotify, wel heel goed: ‘Puzzle’ van Michel Berger en ‘Lux Aeterna’ van William Sheller. Wel op Spotify, ‘Voyages’ van Michel Polnareff, ook uit 1971. Nog een Vannier/Gainsbourg-track: ‘Sex Shop’, ook filmmuziek. En ‘Di Doo Dah’ van Jane Birkin is ook een co-productie van Serge en J-C, kort na ‘HdMN’ gemaakt. ‘L’Enfant assasin des mouches’ is een conceptalbum dat Vannier zelf maakte (al werd de titel door Serge bedacht), en is een ‘HdMN’ voor gevorderden: taaie kost, bizar bij momenten, wel heel goed.
Komen bij een blokje samples. In een Frans interview vertelde Geoff Barrow dat hij in 1994 het album kreeg toen Portishead voor ’t eerst in Frankijk speelde. Die plaat zette naar eigen zeggen zijn leven op zijn kop, en hij gebruikte de lessen van Serge en J-C maar wat graag voor de remix van Massive Attack’s ‘Karmacoma’. Hiphop-producers wisten er ook raad mee, De La Soul was er in 1991 al bij, ‘En Melody’ zit in een track van ‘De La Soul is Dead’. Beatnuts en Princess Superstar staan wel op Spotify. Er zijn meer voorbeelden, trouwens.
En dan rollen we de soundalikes en zwaar geïnspireerden uit. De elementen die zijn geleend of gestolen, net wat u wil, zijn doorgaans de funky, ploppende bas, de dramatische strijkers en/of het aanzwellende koor. ‘Sea Change’ van Beck verdient een aparte vermelding, omdat het hele album doordesemd is van ‘HdMN’. ‘Ik wilde een plaat maken die geïnspireerd was door ‘Histoire’, maar het resultaat klonk precies hetzelfde’, zei Beck in een Frans interview. ‘Dat hebben we maar zo gelaten.’
Korte toelichting bij de overige tracks: Angel Olsen wilde de electronica van Brian Eno aan de strijkers van Gainsbourg/Vannier koppelen en slaagde daar heel goed in; Daan (Stuyven) is al zijn hele leven lang fan van Serge en dat hoor je onder meer hier; Balthazar had een gelijkaardige ervaring als Geoff Barrow toen ze ‘Histoire’ voor ’t eerst hoorden, en dat blijkt (en dat geldt ook voor Balthazars zusje Warhaus); Blaudzun zong covers van ‘HdMN’ tijdens een tour met Amsterdam Sinfonietta en trok eerder naar Praag om een orkest á la dat van Vannier in te zetten voor deze track. Alex Turner heeft ooit in een Humo-interview gezegd dat alles wat hij maakt, op ‘HdMN’ moet lijken, maar ‘daar ben ik nooit in geslaagd’. Met deze Last Shadow Puppets track komt hij een heel eind. En u hoort de referenties bij de anderen vrijwel direct.
De meest recente track is die van Gloria, een band uit Lyon, hun plaat is van dit jaar.
En we sluiten af met een aantal ‘HdMN’-covers, door onder meer Michael Stipe, Giorgio Bassmatti (in het Baskisch), door een dweilorkest en door Johnny Depp en Vanessa Paradis toen ze nog een echt stel waren, onder begeleiding van Serge’s jongste zoon Lulu.
Meer? Deze hommage van Holkash, die het hele album covert, is geweldig. Avi Luna deed dat ook, maar minder ‘eigen’ (en met gruwelijk accent).